โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)

โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
 แบ่งได้เป็น 2 ประเภท ดังนี้

1. หลอดเลือดสมองตีบ, อุดตัน (Ischemic stroke) เป็นสาเหตุส่วนใหญ่ที่ทำให้เกิดโรคหลอดเลือดสมอง พบได้ประมาณ 80%ของผู้ป่วยอัมพฤกษ์อัมพาต  หลอดเลือดสมองอุดตันเกิดได้จากลิ่มเลือดที่เกิดขึ้นในบริเวณอื่นไหลไปตามกระแสเลือดจนไปอุดตันที่หลอดเลือดสมอง หรืออาจเกิดจากมีลิ่มเลือดก่อตัวในหลอดเลือดสมอง และขยายขนาดใหญ่ขึ้นจนอุดตันหลอดเลือดสมอง ส่วนสาเหตุของหลอดเลือดสมองตีบอาจเกิดจากการสะสมของไขมันในหลอดเลือด ทำให้หลอดเลือดตีบแคบ มีความยืดหยุ่นและมีประสิทธิภาพในการลำเลียงเลือดลดลง ซึ่งเป็นผลจากการที่ผู้ป่วยมีปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ  เช่น ความดันโลหิตสูง การบริโภคอาหารที่มีไขมันสูง  การสูบบุหรี่    ไม่ออกกำลังกาย
2. หลอดเลือดสมองแตก (Hemorrhage) พบได้ประมาณ 20%  เมื่อเกิดการแตกของหลอดเลือดสมอง ก้อนเลือดจะเบียดดันเนื้อสมองส่วนที่ดีทำให้เสียหน้าที่เซลล์สมองทำงานผิดปกติ  เกิดอัมพฤกษ์อัมพาตตามมา ภาวะนี้มักสัมพันธ์กับโรคความดันโลหิตสูงที่ไม่ได้รับการรักษาอยู่เป็นเวลานาน  นอกจากนี้ยังเกิดจากความเครียด  การดื่มแอลกอฮอล์ รวมทั้งยาบางชนิด

 
อาการของโรคหลอดเลือดสมอง FAST
F = Face ใบหน้าบูดเบี้ยว, ชาข้างใดข้างหนึ่ง
A = Arms แขน ขา, อ่อนแรงข้างใดข้างหนึ่ง
S = Speech พูดสับสน, พูดไม่เป็นภาษา
T = Time ทันทีทันใด
หากมีอาการในข้อหนึ่งข้อใดดังต่อไปนี้ ควรรีบพบแพทย์ทันที เพราะอาการเหล่านี้ล้วนเป็นอาการของโรคหลอดเลือดสมองทั้งสิ้น 
             1.มีอาการชาหรืออ่อนแรงของแขนขา หรือใบหน้าข้างใดข้างหนึ่ง 
             2. ตาข้างใดข้างหนึ่งมัวหรือมองไม่เห็น  
             3. พูดลำบาก พูดไม่ได้ หรือไม่เข้าใจคำพูด  
             4. มีอาการปวดศีรษะอย่างรุนแรงโดยไม่มีสาเหตุชัดเจน  
             5. มีอาการมึนงง หรือเดินไม่มั่นคง เสียศูนย์
 
การรักษา  การรักษาให้ได้ผลดีขึ้นอยู่กับ 
             1.  เวลา ยิ่งได้รับการรักษาเร็วเท่าไร จะยิ่งมีโอกาสหายเป็นปกติได้มาก
             2.  ความรุนแรงของโรคที่เป็น  ผู้ป่วยที่อาการรุนแรงน้อยจะมีโอกาสหายได้สูงกว่า
             3.  ความพร้อมของเทคโนโลยีในการรักษา โดยใช้อุปกรณ์หรือเทคนิคที่เหมาะสมและยาที่มีประสิทธิภาพ ตลอดจนแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เป็นปัจจัยที่สำคัญของผลการรักษา 
             สำหรับการรักษาโรคหลอดเลือดสมอง ที่เกิดจากการตีบหรืออุดตันของหลอดเลือดในระยะเฉียบพลันที่มีการศึกษายืนยันแล้วว่าได้ผลดีชัดเจน ได้แก่ 
              1. การให้ยาสลายลิ่มเลือด (Tissue plasminogen activator, tPA) ทางหลอดเลือดดำแก่ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตันภายในเวลา 3 ชั่วโมงหลังเกิดอาการ  จะเพิ่มโอกาสของการฟื้นตัวจากความพิการให้อาการกลับมาใกล้เคียงปกติได้ถึง 1.5 – 3  เท่า  เมื่อเทียบกับผู้ป่วยกลุ่มที่ไม่ได้รับยา อย่างไรก็ตามการใช้ยานี้มีความเสี่ยงของเลือดออกในสมองได้ประมาณ 6%
              2.  การให้รับประทานยาแอสไพรินอย่างน้อย 160 mg ต่อวันภายใน  48  ชั่วโมงหลังเกิดอาการ จะช่วยลดโอกาสเกิดโรคหลอดเลือดสมองตีบตันซ้ำและเสียชีวิตลง
              3. การรับตัวผู้ป่วยไว้ในหอผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองเฉียบพลัน (acute stroke unit) นับเป็นการรักษาที่ช่วยลดอัตราการตายหรือพิการอีกวิธีหนึ่ง 
              4. การผ่าตัดเปิดกะโหลก (Hemicraniectomy) จะพิจารณาทำเฉพาะกรณีที่มีอาการรุนแรงและมีการตีบหรืออุดตันของหลอดเลือดแดงใหญ่ Middle cerebral atery ในสมองเท่านั้น โดยมีหลักฐานการศึกษาว่าการผ่าตัดดังกล่าวสามารถลดอัตราการตายของผู้ป่วยได้
              นอกจากนี้การควบคุมความดัน การป้องกันภาวะแทรกซ้อน  การทำกายภาพฟื้นฟู  การที่คนในครอบครัวร่วมมือกันในการดูแลยามที่ผู้ป่วยท้อแท้  การให้กำลังใจผู้ป่วย ล้วนเป็นปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อการฟื้นตัวของผู้ป่วยทั้งสิ้น
 
การรักษาทางกายภาพบำบัดในผู้ป่วยโรคทางระบบประสาท (Neurologic Physical Therapy) เพื่อการฟื้นฟูสำหรับโรคหลอดเลือดสมอง อัมพฤกษ์ อัมพาต (Stroke)
 
1. กายภาพบำบัดเพื่อช่วยกระตุ้นให้เกิดการฟื้นตัวกล้ามเนื้อ
2. กายภาพบำบัดเพื่อช่วยกระตุ้นการเคลื่อนไหวเพื่อให้ผู้ป่วยสามารถกลับมาเคลื่อนไหวส่วนต่างๆได้ตามปกติ หรือ ใกล้เคียงกับชีวิตปกติให้ได้มากที่สุด
3. กายภาพบำบัดเพื่อช่วยกระตุ้นการรับความรู้สึกของผู้ป่วย
4. กายภาพบำบัดเพื่อช่วยป้องกันการติดแข็งของกล้ามเนื้อ เอ็น และข้อต่อ
5. กายภาพบำบัดเพื่อช่วยทำให้ระบบการไหลเวียนเลือดของผู้ป่วยให้ดีขึ้น
 
ภาวะแทรกซ้อนของโรคหลอดเลือดสมอง
การติดเชื้อ
ทางเดินหายใจ : พบการติดเชื้อที่ปอดบ่อยที่สุด มักเกิดจากการสำลักอาหาร, น้ำลาย
ทางเดินปัสสาวะ : การขับถ่ายไม่สะดวก
ผิวหนัง : แผลกดทับ, แผลติดเชื้อ
 
ข้อติด
เกิดจากการไม่ได้เคลื่อนไหวข้อเป็นเวลานาน
จะเกิดการเคลื่อนไหวลำบาก เจ็บเวลาขยับ อักเสบ บวมแดงร้อน
ป้องกันโดยช่วยผู้ป่วยขยับข้อต่างๆ ในข้างที่ไม่มีแรง (passive exercise)
การเกร็งของกล้ามเนื้อ
เกิดจากการขาดการเชื่อมโยงของสมองกับเซลประสาทที่ควบคุมการเคลื่อนไหว
ทำให้เคลื่อนไหวลำบาก การบิดงอของแขนขา ข้อติด ปวด
ลักษณะมือจีบ แขนเกร็ง เหมือนลิง
การรักษา การทำ passive exercise

ข้อมูลอ้างอิง
www.medlib.si.mahidol.ac.th
สํานักอนามัย กรุงเทพมหานคร